AVA

قمرالملوک وزیری

آشنایی با یکی از نوابغ آواز ایران نوشته پیروز جوهریان

شنبه 15 نوامبر 2008, sarang

تمام ترجمه هاى اين مقاله : [فارسى] [français]

- زندگینامه قمر
- نمونه هایی از صدای قمر :

زندگینامه قمر (نسخه پی دی اف ۲۵۵ kb)

محیط و شرایط خانوادگی

قمرالملوک وزیری در سال ۱۲۸۲ هجری ش. در تاکستان قزوین در یک خانواده مذهبی زاده شد. چهار ماه پیش از تولد قمر، پدرش درگذشت و مادرش هم در هجده ماهگی قمر از دنیا رفت. به این ترتیب قمر زیر سرپرستی مادر بزرگ خود ملا خیرالنسا (ملقب به افتخار الذاکزین) قرار گرفت که نوحه خوان محافل زنانه مذهبی بود.

قمر در کودکی همراه مادربزرگ خود به مجالس روضه خوانی میرفت و در فرصتهای مناسب در میان جمعیت راه میرفت و مرثیه میخواند. به این ترتیب، رفته رفته نخستین فوت و فنهای آوازخوانی را از مادربزرگ خود آموخت و به گفته خود همین هم آوازیهای گاه و بیگاه با مادر بزرگش، پیشاپیش اعتماد به نفس او را تقویت کرده و شهامت در صحنه خواندن را به او بخشیده است.

منزل آنها در محله سنگلج تهران بود. مادر بزرگ قمر که به پادرد و بیماری فلج دچار بود نذر کرد که به کربلا برود و قمر را به خاله اش سپرد. دخترخاله قمر بعدها همسر مجدالصنایع شد که در منزل او نوازندگانی چون درویش خان، رکن الدین خان و حاجی خان مراوده داشتند. حضور درگردهمایی های این بزرگان گوش و هوش قمر را از کودکی به جذبه موسیقی سپرد.

آموزش موسیقی

هنگامی که قمر در خانهء خاله اش بود، فرصتهایی پیش آمد که با سازی بخواند. اینطور شد که تفاوت با ساز و بی ساز خواندن را دریافت. پش از آن، قمر از مادر بزرگش خواست که استاد آوازی برای او در نظر بگیرد و بگیرد و گویا مدتی پیرمردی به این منظور به خانهٔ آنان رفت و آمد میکرده است.

چندی نگذشت که این استاد اولیه که هویتش آشکار نیست چشم از جهان فروبست. قمر و مادر بزرگش در پی یافتن استاد دیگری برآمدند. ولی در این میان، مادر بزرگش هم فوت کرد. بنابر روایتی، سرانجام سرنوشت استادی به نام بحرینی را در سر راه او قرار داد و او پدرانه در راه آموزش او کمر همت بست. قمر به تهران آمد و در خانهء او اقامت گرفت و در مجالس انس او با موسیقیدانان سرشناس از جمله استاد نظام الدین لاچینی آشنا شد. به همت استاد لاچینی قمر در برای نخستین بار در ۱۶ سالگی، چندین تصنیف از عارف، درویش خان و غیره را برای کمپانی «پلیفن» ضبط کرد.

نمونه هایی از صدای قمر :

- تصنیف امان از این دل که داد :

شعر و موسیقی ار محمدعلی امیرجاهد در دستگاه سه گاه به یاد ایرج میرزا

نت موسیقی و شعر تصنیف

- آواز افشاری
با غزلی از فروغی بسطامی

درآمد افشاری و عراق
آخ که این ناله‌ی سوزنده اثرها دارد
شب تاریک، فروزنده سحرها دارد
غافل از حال جگر سوخته عشق مباش
که در آتشکده‌ی سینه شررها دارد

عراق
مهر او تازه نهالی است به بستان وجود
که به جز خون دل و دیده ثمرها دارد
گاهی از لعل می‌گوید و گاه از لب جام
ساقی بی خبران از طرفه خبرها دارد

مثنوی افشاری

- آواز دشبی

آواز
تصنیف آتش دل ساخته نیداوود با شعری از پژمان بختیاری

- دستگاه ماهور

کرشمه و داد به همراه پیشدرآمد ماهور ساخته نیداوود
دلکش و عراق با چهارمضراب تار

اثری دیگر در دستگاه ماهور
درآمد و گشایش
دلکش

- آواز بیات ترک (بیات زند)
تصنیف شمع و پروانه اثر مرتضی خان نیداوود
آواز همراه با تار مرتضی خان نیداوود

عشق در دل ماند و یار از دست رفت دوستان دستی که کار از دست رفت

سروده ای از شهریار در یادبود قمر

از کوری چشم فلک امشب قمر اینجاست آری قمر امشب به خدا تا سحر اینجاست
آهسته به گوش فلک از بنده بگوئید چشمت ندود اینهمه یکشب قمر اینجاست
آری قمر آن قـُمری خوشخوان طبیعت آن نغمه سرا بلبل باغ هنر اینجاست
شمعی که بسویش من جان سوخته از شوق پروانه صفت باز کنم بال و پر اینجاست
تنها نه من از شوق سراز پا نشناسم یکدسته چو من عاشق بی پا و سر اینجاست
هر ناله که داری بکن ای عاشق شیدا جائی که کند ناله عاشق اثر اینجاست
مهمان عزیزی که پی دیدن رویش همسایه همه سر کشد از بام و در اینجاست
ساز خوش و آواز خوش و بادهً دلکش ای بیخبر آخر چه نشستی خبر اینجاست
آسایش امروزه شده درد سر ما امشب دگر آسایش بی درد سر اینجاست
ای عاشق روی قمر ای ایرج ناکام برخیز که باز آن بت بیدادگر اینجاست
آن زلف که چون هاله به رخسار قمر بود باز آمده چون فتنهً دور قمر اینجاست
ای کاش سحر ناید و خورشید نزاید کامشب قمر اینجا قمر اینجا قمر اینجاست

نقشه ى سايت | قسمت شخصى | nous ecrire: www.aava@free.fr